Novi Grad se prvi put u istoriji spominje 1217. godine pod nazivom CASTRUM NOVUM (Novi Grad), mada se istoričari više slažu da je grad osnovan 1280. godine, jer su se tad i pojavili prvi pisani dokumenti o Novom Gradu (Povelјa blagajskih knezova Babonjića iz 1280. g., čiji original se čuva u državnom arhivu u Budimpešti).
Novi Grad je bio najveća raskrsnica drumskog i želјezničkog saobraćaja u Pounju i u bivšoj Jugoslaviji, a sada između Republike Srpske, Republike Hrvatske i Federacije BiH. Ovdje su se stalno ukrštali interesi velikih sila, pa je grad bio uvijek u graničnom prostoru, od nastanka 1280. godine do danas. Prvo je bio na granici srednjovjekovne Bosne i Ugarske, kasnije turskog i austrougarskog carstva, do današnjih granica poslije cijepanja druge Jugoslavije.
Šire područje opštine bilo je naselјeno još u antičko doba, o čemu svjedoče arheološka nalazišta u selu Donji Rakani i dolinama riječica Vojskove i Japre. Grad je najprije nastao iz dva podgrada — Podnovi i Ustisana, pod Kulskim brdom, na kojem je stajao tvrdi kaštel akropolskog tipa knezova Babonjića, za nadzor riječnog i cestovnog saobraćaja dolinama Une i Sane, koje se upravo sastaju ispod Kulskog brda, gdje su prvi začeci Novog Grada.
U svojoj dugoj istoriji, staroj skoro osam vijekova, Novi Grad je više od dvadeset puta bio do temelјa razaran i obnavlјan, a prema sačuvanim mapama i crtežima, ostali su tragovi dvadesetak različitih lokacija grada.
Novi Grad je 1895. godine dobio naziv Bosanski Novi, a poslije cijepanja druge Jugoslavije (SFRJ), 1992. godine, vraća svoj prvi naziv – Novi Grad.
